Wanneer men met betrekking tot relaties en contacten de ingebouwde antenne gebruikt, zijn we in staat de ander aan te voelen en emotioneel te voeden. Van ouders, opvoeders, bestuurders, leerkrachten, begeleiders, artsen, verpleegkundigen en al die anderen die zich in dienst stellen van een belang; een doel; een missie of een beweging, wordt (bewust of onbewust) de bereidheid om emotioneel in verbinding te stellen met de ander als iets vanzelfsprekends beschouwd. We verwachten dat diegene die ons aanstuurt of bijstaat de wilskracht bezit ons aan te voelen. Zo verwachten we van begeleiders, leidinggevende en onze ouders bijvoorbeeld, dat zij inlevingsvermogen bezitten. Zo niet, dan voelen wij ons gauw niet gehoord of gezien.
Ik ben ervan overtuigd dat het belang van emotionele betrokkenheid op jonge leeftijd extra zwaar weegt, omdat positieve aandacht in die fase van ons leven als het ware onze innerlijke batterij oplaadt. Indien we voldoende begrip en persoonlijke aandacht in onze jeugd ontvangen, kunnen we daar voor de rest van ons leven uit putten. Wanneer de emotionele hechting tussen ouder en kind echter om wat voor reden dan ook niet goed lukt, dan zal het kind het lege en onvervulde gevoel dat zo ontstaat maar moeilijk van zich afschudden.
Maar, er zijn ook mensen die zich net iets te veel afstemmen op de emotionele behoeften van een ander, en dit ten koste van zichzelf. We staan er niet altijd bij stil dat zorgzaamheid juist kan voortkomen uit de behoefte innerlijke leegte te vullen. Zo kunnen wij als een zogenaamde gulle gever al onze aandacht aan iemand schenken, terwijl wij vanuit een stil verlangen in feite zelf de bedelaar zijn. Wie wil er nu niet graag bij horen, deelnemen aan processen of de creativiteit op een waardevolle manier benutten? Het is een menselijk verlangen om in het hart van een ander gedragen te worden. We willen gekoesterd worden en ons opwarmen, terwijl we ons in verbondenheid nestelen rondom een innerlijk kampvuur. Maar ja, wat doe je als de ander je niet verwelkomt en de emotionele betrokkenheid ontbreekt? De één lost dit op door stilzwijgend in zichzelf te keren, de ander reageert misschien met agressie, en nog een ander stort zich op de zorg van iemand anders zijn tekortkoming. Dit laatste is uiteraard een nobel streven, maar vormt toch een probleem wanneer er een gebrek is aan evenwicht tussen geven en nemen, wanneer er meer uitgaat dan dat er inkomt.
De situatie is veel gunstiger wanneer geven en nemen gelijk verdeeld zijn en de emotionele verbondenheid van twee kanten komt. In zo’n geval zorgen we voor elkaars emotionele behoeftes en gevoel van geluk. Enkel op die manier bereiken we de beste resultaten. Het liefst ervaren wij in onze relaties een stukje betrokkenheid en zorgzaamheid en voelen we ons niet graag tekort gedaan, afgewezen, treurig of eenzaam, omdat de ander geen moeite doet dichtbij ons innerlijk te komen. Wanneer de één wel zijn/haar antenne gebruikt en de ander niet of in onvoldoende mate, dan ontstaat er een schreefgroei binnen de verhouding. Met het gevolg dat je je gaat afvragen: “ik zorg voor jou, leef met je mee, voel met je mee, maar wie zorgt er eigenlijk voor mij, wie leeft er met mij mee?”
Veel contacten zijn jammer genoeg oppervlakkig en er is niet altijd de bereidheid om de ander zorgzaamheid en medeleven te schenken. Het lijkt wel alsof veel mensen hun gevoelsantenne niet gebruiken. Zij sluiten zich af voor ontvangst, waardoor zij uiteraard ook niet in staat zijn om goed in te schatten wat de ander nu werkelijk nodig heeft. We missen in onze cultuur vaak een bepaalde mate van opmerkzaamheid en belangeloosheid in onze opstelling en zijn teveel gefixeerd op het eigen belang. We opereren te vaak vanuit zelfbehoud en hebben niet in de gaten, dat het niet emotioneel in verbinding staan, niet in ons eigen belang is. We groeien van begrip, een arm om onze schouder, een klop op onze deur.
Als we het onevenwicht tussen geven en nemen willen aanpakken, zullen we de verantwoordelijkheid bij onszelf moeten zoeken. We kunnen niet verwachten dat alleen bestuurders, zorgverleners en dienstverleners emotionele zorg verlenen omdat dit onderdeel uitmaakt van hun job. In onze cultuur lijkt het soms wel of emotionele betrokkenheid niet zomaar gratis mag worden weggeschonken. Willen we met iemand praten, dan gaan we op zoek naar iemand die we betalen om naar ons verhaal te luisteren. We moeten echter inzien dat wij allen in dienst staan van een groter geheel en dat wij allen niet voor niets over een ingebouwde antenne beschikken die in ons in staat stelt om de ander te ontvangen.
Wat zou er gebeuren indien wij de wereld voortdurend vanuit een nieuwsgierige houding benaderen? Niet zomaar iets of iemand afwijzen en een oordeel vellen? In de diepte van het schijnbaar alledaagse schuilt de ontmoeting met het onbekende. Een onbevooroordeelde, ontvankelijke instelling schept ruimte voor de leerervaring. Zonder nieuwsgierigheid, zonder interesse in de wereld buiten jezelf komt er naar mijn mening geen frisse wind naar binnen.
Liefde is een emotie, die voortkomt uit emotionele verbinding. Net zoals boosheid een emotie is die voortkomt uit afwijzing. De ander wijst de verbinding af, toont geen begrip of hoort ons niet. Iets dat vervolgens als onterecht wordt ervaren. Zonder emotionele verbinding kunnen wij dus niet de emotie van liefde ervaren. Net zoals er zonder afwijzing geen boosheid kan ontstaan.
Ik vermoed dat veel mensen helemaal niet bewust nadenken over wat liefde nu eigenlijk is en hoe we liefde kunnen verkrijgen, dit terwijl het toch de belangrijkste grondtoon van het leven is. Iemand oprecht aandacht schenken, kan de emotie van liefde aanwakkeren. Dat klinkt misschien heel simpel, toch is dit voor veel mensen een lastig punt. Daarbij komt nog, dat emotionele verbinding alleen geen automatische garantie biedt op succes. Om de krachtige emotie van liefde te voelen, moet je namelijk tegelijkertijd ook je hart laten spreken, en dat hebben velen, uit zelfbescherming, tot zwijgen gebracht.
Oprechte emotionele betrokkenheid betekent echter niet, dat je het dan maar met de ander eens moet zijn. Dan zou het niet meer oprecht zijn. Emotionele betrokkenheid betekent, dat je je gevoel afstemt op de emotionele behoeften van een ander en vervolgens probeert (voor zover het in je mogelijkheden ligt) de ander te geven wat hij of zij nodig heeft om zo optimaal mogelijk te kunnen functioneren. Je voedt als het ware de ander met emotionele energie en stelt je belangeloos dienstbaar op, met het doel de ander te behagen, te helpen ontspannen en gelukkig te maken. Soms houdt dit in dat je een ander moet ‘opvoeden’ en op weg helpen, richting zelfbewustzijn. De intentie waarop je de ander aanspreekt, is echter van belang. Deze dient altijd gebaseerd te zijn op respect en oprechte interesse.
Nog belangrijker is het dat beide partijen openstaan voor de emotionele verbinding en uitwisseling. Angst voor nabijheid en verbinding houdt het hart gesloten en zo kan de één kan de ander, met alle goede bedoelingen ten spijt, afwijzen. In dat geval loopt de gever het risico teveel energie te verliezen en uitgeput te raken. Wanneer je namelijk je best doet om je in te leven, mee te bewegen en te steunen, terwijl de ander je betrokkenheid afwijst, dan verdwijnt de energie in een bodemloze put. De energie, de betrokkenheid komt niet binnen en wordt niet respectvol ontvangen. In dat geval doet de gulle gever er verstandig aan, uit zelfrespect en eigenliefde, zijn of haar kostbare energie te bewaren voor een ander, ofwel geduldig het juiste moment af te wachten.
Voor een goed resultaat dienen dus zowel gever als de ontvanger het hart voor elkaar te openen. Pas dan kan er energie-uitwisseling plaatsvinden en kunnen zowel de gever als de ontvanger voldoening vinden. Je hebt bijgevolg wel ‘toestemming’ van de ander nodig om te mogen toetreden tot het domein van zijn of haar hart, ook al heb je nog zulke goede bedoelingen.
De hersenen zijn een krachtig middel om ergens begrip over te krijgen. Maar ook het hart bevat informatie. Zo kan iets je bijvoorbeeld opeens duidelijk worden, omdat je in je lijf voelt hoe het in elkaar zit. Via je gevoel kan je iets begrijpen. In onze cultuur wordt het begrip via het hart jammer genoeg ondergewaardeerd. Het denken is op de voorgrond geraakt en wij zijn een volk van verstandelijke waarnemers geworden. We zijn het eigenlijk een beetje verleerd om te voelen, want we zijn wat te zakelijk geworden. Emotionele verbinding maken met iemands hart (toetreden tot iemands hartdomein) heeft pas werkelijk een krachtige uitwerking als je in staat bent om zowel gever als ontvanger te zijn. Je moet in de eerste plaats je eigen emoties kunnen voelen en ook hiervoor kun je de ingebouwde antenne gebruiken.
Zoals een schrijver een pen hanteert, zo gebruikt de wijze een antenne. Hiermee ontvangt hij niet alleen de ander, maar vooral ook zichzelf. De eerste stap bestaat erin verbinding te maken met je eigen hart. De volgende stap volgt dan vanzelf.
(Dit artikel stond ook in het tijdschrift Para-Astro, juli 2015)